Ksiê¿yce Ksiê¿yce
tabela

Informacje ogólne

Planety kar³owate Planety kar³owate

W XVIII wieku zauwa¿ono, ¿e odleg³o¶ci planet od S³oñca wzrastaj± w sposób do¶æ regularny i tylko miêdzy orbit± Marsa i Jowisza daje siê zaobserwowaæ raptowne zwiêkszenie odleg³o¶ci. W latach 1766 – 1772 dwaj astronomowie niemieccy, Johann D. Titius i Johann E. Bode, znale¼li empiryczny wzór opisuj±cy odleg³o¶ci planet od S³oñca. Zgodnie z nim odleg³o¶æ planety od S³oñca, wyra¿ona w jednostkach astronomicznych jest równa

An=0.4+0.3*2n

gdzie n=0,1,2,... .

W 1801 roku w³oski astronom z Palermo, G.Piazzi, odkry³ ma³ê planetkê, maj±c± wygl±d gwiazdy 7 – 8 wielko¶ci, której nadano nazwê Ceres. Do¶æ dobrze spe³nia³a ona regu³ê Titiusa-Bodego. Kolejne lata przynios³y odkrycia nastêpnych planetoid, w wiêkszo¶ci kr±¿±cych w odleg³o¶ci od 2.17 do 3.64 jednostek astronomicznych od S³oñca, tworz±c tzw. pas asteroid.

Niegdy¶ s±dzono, ¿e planetoidy powsta³y z rozpadu planety kr±¿±cej w odleg³o¶ci oko³o 2.8 j.a. od S³oñca. Obecnie jednak uwa¿a siê, ¿e ze wzglêdu na olbrzymie zak³ócenia ze strony Jowisza powstanie w tym miejscu planety nie by³o mo¿liwe i planetoidy stanowi± najdrobniejszy, pierwotny materia³, podobny do tego, z którego niegdy¶ uformowa³y siê planety Uk³adu S³onecznego. Pod wzglêdem sk³adu, 93% planetoid to twory kamienne, prawie 6% sk³ada siê z ¿elaza i niklu, za¶ reszta – z mieszaniny tych trzech sk³adników.

24 sierpnia 2006 r. na Zgromadzeniu Ogólnym Miêdynarodowej Unii Astronomicznej w Pradze nadano najwiêkszej z planetod – Ceres, podobnie jak dotychczasowej planecie Pluton, status planety kar³owatej. Do tego grona aspiruj± równie¿ planetoidy: Pallas, Westa i Hygiea.


Podstawowe dane

Numer
i nazwa
¦rednica
[km]
Wielka pó³o¶
orbity
[AU]
Mimo¶ród
e
Nachylenie
orbity
i
1 Ceres10052.7680.07610.61°
2 Pallas5402.7720.23434.80°
3 Juno2302.6680.25813.00°
4 Westa5382.3620.0897.13°
5 Astraea1002.5770.1905.33°
6 Hebe2102.4240.20414.76°
7 Iris1702.3850.2315.50°
8 Flora1002.2020.1575.90°
9 Metis1402.3870.1245.60°
10 Hygieia2153.1390.1213.84°
11 Parthenope1562.4530.0994.62°
12 Victoria902.3330.2218.38°
13 Egeria2442.5750.08716.52°
14 Irene1502.5870.1679.11°
15 Eunomia2602.6450.18711.76°
16 Psyche2482.9270.1343.10°
18 Melpomene952.2960.21810.13°
19 Fortuna1982.4420.1591.575°
20 Massalia1062.4080.1430.68°
22 Kalliope1742.9100.09713.70°
23 Thalia1162.6300.23010.15°
25 Phocaea722.4000.25621.58°
27 Euterpe1162.3470.1721.58°
28 Bellona1242.7780.1499.41°
29 Amphitrite2002.5540.0716.10°
30 Urania942.3650.1282.09°
32 Pomona922.5860.0865.53°
37 Fides962.6410.1783.07°
39 Laetitia1562.7690.11410.37°
40 Harmonia1162.2670.0464.26°
42 Isis942.4410.2258.54°
43 Ariadne842.2030.1683.47°
44 Nysa682.4230.1503.71°
50 Wirginia882.6490.2882.84°
52 Europa2923.1030.1007.44°
56 Melete1442.5970.2358.08°
60 Echo522.3940.1833.60°
63 Ausonia922.3960.1255.73°
64 Angelina602.6810.1251.31°
68 Leto1282.7810.1877.96°
67 Asia602.4220.1866.02°
71 Niobe1062.7550.17523.29°
79 Eurynome802.4440.1944.63°
80 Sappho842.2970.2008.66°
88 Tysbe2102.7670.1645.22°
89 Julia1682.5500.18216.13°
97 Klotho1082.6670.25911.76°
129 Antygona1122.8680.21412.22°
144 Vibilia1322.6540.2344.81°
130 Elektra1743.1150.21722.88°
139 Juewa1722.7790.17710.94°
192 Nausikaa852.4200.2466.85°
198 Ampella662.4580.2319.29°
243 Ida116×462.8620.0421.14°
324 Bamberga2452.6840.33911.26°
349 Dembowska1642.9250.0908.26°
354 Eleonora1542.7970.11718.436°
386 Siegena2042.8970.16820.27°
387 Aquitania1072.7390.23817.97°
433 Eros40×151.4580.22310.83°
471 Papagena2102.8880.23414.91°
511 Davida3603.1820.17615.74°
532 Herculina2202.7730.17616.35°
534 Eleonora1542.7970.11718.44°
654 Zelinda1212.2980.23118.12°
704 Interamnia3383.0630.14717.30°
951 Gaspra34×202.2100.1744.097°
1036 Ganymed402.6650.53726.48°
1620 Geographos5.1×1.81.2460.33613.34°
4179 Toutatis4×2.92.5100.6400.462°
4769 Castalia1.8×1.01.0630.4838.89°


Opis wybranych planetoid

Westa

Westa vesta1.jpg (3 kB)

Westa odkryta zosta³a w 1807 roku przez H.Olbersa. Ma ¶rednicê ponad 530 km i raz na 5.34 godziny wykonuje pe³ny obrót doko³a swojej osi. Miêdzy 28 listopada a 1 grudnia 1994, przebywaj±c oko³o 251 milionów kilometrów od Ziemi, planetoida ta obserwowana by³a przez Kosmiczny Teleskop Hubble'a. Przekazane na Ziemiê obrazy ujawni³y urozmaicon± powierzchniê, z zastyg³ymi strumieniami lawy i g³êbokimi kraterami. Pod wzglêdem geologicznym Westa jest podobna do naszego Ksiê¿yca. Zdjêcia Westy dostarczy³y sporo informacji, ale tak¿e wiele nowych zagadek zwi±zanych z pocz±tkami istnienia Uk³adu S³onecznego.

Powierzchnia planetoidy nosi ¶lady licznych zderzeñ z innymi, nawet bardzo du¿ymi cia³ami. W pa¼dzierniku 1960 roku, w pobli¿u miejscowo¶ci Millbillillie (Australia Zachodnia), spad³ na Ziemiê meteoryt, który, jak siê okaza³o, oderwany zosta³ z powierzchni Westy.

27 wrze¶nia 2007 roku NASA wys³a³a w kierunku Westy i Ceres sondê kosmiczn± Dawn, która miêdzy 14 sierpnia 2011 a 22 maja 2012 ma badaæ planetoidê, pozostaj±c przez kilka miesiêcy jej sztucznym satelit±.

Inne ilustracje: vesta2.jpg (36 kB), animacja: vesta1.mpg (81 kB).


Gaspra

Gaspra gaspra1.jpg (37 kB)

Gaspra (planetoida 951) odkryta zosta³a przez G.N. Neujamina w roku 1916. Jest to zwyk³a, jedna z wielu ma³ych planetoid, na któr± nie zwracano zbytniej uwagi a¿ do czasu, kiedy znalaz³a siê na trasie przelotu sondy kosmicznej Galileo. 29 pa¼dziernika 1991 roku sonda zbli¿y³a siê 1600 kilometrów od jej powierzchni, mijaj±c siê z ni± z prêdko¶ci± 8 km/s. Okaza³o siê ¿e jest to nieregularne cia³o o wymiarach oko³o 35×20 km, odbijaj±ce oko³o 20% ¶wiat³a s³onecznego, pokryte niewielkimi kraterami.

Nieregularno¶æ kszta³tu Gaspry jak i brak wiêkszych kraterów sugeruj±, ¿e powsta³a ona stosunkowo niedawno, bo oko³o 300 – 500 milionów lat temu w wyniku rozpadu wiêkszego cia³a podczas kosmicznej kolizji.


Castalia

Castalia castalia1.jpg(2 kB)

Planetoida 4769 – Castalia odkryta zosta³a 9 sierpnia 1989 roku przez E.F. Helina. Obraz Castalii wygenerowany zosta³ komputerowo w oparciu o dane uzyskane z radioteleskopu Arecibo w Puerto Rico w czasie, gdy planetoida by³a oko³o 5.6 miliona kilometrów od Ziemi. Castalia sk³ada siê z dwóch „skrzyde³”, z których ka¿de ma oko³o 750 metrów szeroko¶ci, ³±cznie za¶ ca³a planetoida w najszerszym miejscu ma 1.8 kilometra. Obydwa sk³adniki by³y prawdopodobnie oddzielnymi obiektami, które po³±czy³y siê w wyniku kolizji.

Inne ilustracje: castalia2.jpg (22 kB)


Ida

Ida ida1.jpg (28 kB)

Ida jest 243 w kolejno¶ci odkrycia planetoid± Uk³adu S³onecznego, jej wymiary wynosz± oko³o 116×46×40 kilometrów. Powierzchnia Idy jest usiana licznymi kraterami, co sugeruje, ¿e istnieje w swej obecnej formie od co najmniej miliarda lat.

Najciekawsz± jednak cech± tej planetoidy jest fakt, ¿e posiada ona swego satelitê, okr±¿aj±cego j± w odleg³o¶ci oko³o 100 kilometrów. Odkrycia Daktyla, bo tak nazwano towarzysza Idy, dokona³a sonda kosmiczna Galileo w 1993 roku. Rozmiary Daktyla wynosz± 1.2×1.4×1.6 km, za¶ pod wzglêdem sk³adu, podobnie jak Ida, kwalifikuje siê do grupy planetoid krzemianowych. Istnieje teoria, ¿e Daktyl od³±czy³ siê od Idy w wyniku zderzenia dwóch planetoid.

Inne ilustracje: ida_dactyl1.jpg (13 kB), dactyl1.jpg (8 kB)


Toutatis

Toutatis toutatis1.jpg (15 kB)

Toutatis, czyli planetoida numer 4179, odkryta zosta³a w roku 1989 przez astronomów francuskich. Obrazy planetoidy uzyskane przy pomocy radioteleskopu, ukaza³y nieregularn±, dwuczê¶ciow± bry³ê o wymiarach oko³o 4×2.5 km, co byæ mo¿e jest typow± struktur± w¶ród planetoid, bior±c pod uwagê zbli¿ony wygl±d innej z nich, Castalii. Inn± charakterystyczn± cech± Toutatis jest jej chaotyczny ruch obrotowy.

29 wrze¶nia 2004 roku Toutatis zbli¿y³a siê do Ziemi na czterokrotn± odleg³o¶æ Ksiê¿yca, mijaj±c j± z prêdko¶ci± 35 tys. km/h.



Geographos

Geographos geographos1.jpg (8 kB)

Geographos nale¿y do grupy planetoid, których orbity mog± w niedalekiej przysz³o¶ci przeci±æ orbitê Ziemi. Jest jednym z najbardziej nieregularnych pod wzglêdem rozmiarów cia³ w Uk³adzie S³onecznym, jego wymiary to 5.1×1.8 km, choæ nie jest do koñca rzecz± pewn±, czy stanowi spójn± bry³ê, czy te¿ sk³ada siê z kilku czê¶ci. Zamieszczona ilustracja przedstawia wygl±d Geographosa uzyskany 30 sierpnia 1994 roku na podstawie obserwacji radioteleskopowych. Planetoida znajdowa³a siê wówczas ok. 7.2 miliona kilometrów od Ziemi.


Ksiê¿yce Ksiê¿yce
tabela

Valid HTML 4.01 Transitional

Planety kar³owate Planety kar³owate