Księżyce Saturna
Pan
pan1.jpg (3 kB)
Pan, najbliższy pod względem odległości do
Saturna satelita tej planety odkryty został przez Marka R. Showaltera
w roku 1990, 9 lat po misji Voaygera. Orbita Pana znajduje się wewnątrz szczeliny Enckego w pierścieniu A
Saturna, 133.6 tys. km od środka planety. Jego średnica wynosi około 20 kilometrów.
Atlas
atlas1.jpg (1 kB)
Atlas, trzeci pod względem odległości od planety satelita
Saturna odkryty został w 1980 roku przez R. Terrile
na podstawie zdjęć dostarczonych przez Voyagera 1. Jego rozmiary to ok. 40 na 20 kilometrów, a orbita przebiega
w pobliżu zewnętrznej krawędzi pierścienia A.
Prometeusz
prometheus1.jpg (4 kB)
Prometeusz, czwarty w kolejności od planety satelita
Saturna odkryty został na podstawie zdjęć dostarczonych
przez sondę kosmiczną Voyager 1. Jest elipsoidalną, lodową bryłą o wymiarach około
140×100×75 kilometrów. Na północnej stronie posiada kilka dolin oraz grzbietów górskich. Niektóre
kratery mają do 20 kilometrów średnicy, jednak generalnie powierzchnia tego satelity posiada mniej kraterów
niż powierzchnie
Pandory,
Janusa czy
Epimeteusza.
Pandora
pandora1.jpg (4 kB)
Pandora jest piątym w kolejności od planety satelitą
Saturna. Ma podłużny kształt (około 110×85×65 km) oraz
usianą kraterami powierzchnię. Dwa największe z nich mają około 30 kilometrów średnicy.
Epimeteusz
epimetheus1.jpg (16 kB)
Epimeteusz, szósty w odległości od
Saturna księżyc, ma nieregularny kształt
(wymiary około 140×110×100 km) oraz pooraną grzbietami i uskokami górskimi powierzchnię. Niektóre kratery mają
ponad 30 km średnicy. Epimeteusz wraz z innym księżycem Saturna,
Janusem, poruszają się po niemal tej samej
orbicie, 151 500 kilometrów od środka planety i 91 000 ponad jej chmurami.
Oddalone są od siebie tylko o około 50 km. Raz na około cztery lata zachodzi pomiędzy tymi satelitami
wymiana orbit; zewnętrzny staje się wewnętrznym i odwrotnie.
Jedna z teorii mówi, że Janus i Epimeteusz powstały w wyniku rozpadu na dwie części satelity-przodka.
Janus
janus1.jpg (10 kB)
Janus odkryty został w roku 1966 przez Audouina Dollfusa. Wymiary tego satelity
Saturna to około 220×190×160 kilometrów.
Jego powierzchnia jest pokryta licznymi kraterami, z których kilka posiada średnicę ponad 30 km. Janus wraz
z
Epimeteuszem poruszają się po niemal tej samej orbicie, oddalone od siebie tylko o około 50 km.
29 listopada 2005 roku sonda Cassini przeleciała około 1.1 miliona kilometrów od obydwu księżyców, wykonując ich fotografię (Janus z lewej strony, Epimeteusz z prawej):
janus_epimetheus1.jpg (4 kB)
Mimas
mimas1.jpg (6 kB)
Mimas, jeden z najbliższych księżyców
Saturna odkryty został już w 1789 roku przez Williama
Herschela. Jego lodowa powierzchnia posiada wiele kraterów, z których jeden nazwany został Herschel na cześć odkrywcy
księżyca. Jest on nieproporcjonalnie duży w stosunku do wymiarów satelity, jego średnica wynosi 130 kilometrów
(jedną trzecią średnicy Mimasa), zaś głębokość - około 10 kilometrów. W jego środku znajduje się masyw górski,
którego najwyższy szczyt sięga niemal 6 kilometrów ponad dno krateru. Siła uderzenia, które spowodowało powstanie tego
krateru, bliska była spowodowania rozpadu księżyca.
Temperatura na powierzchni Mimasa wynosi około -200°C.
Enceladus
enceladus1.jpg (46 kB)
Enceladus, podobnie jak Mimas, odkryty został w 1789 roku przez Wiliama Fredericka Herschela, brytyjskiego
astronoma pochodzenia niemieckiego. Średnia odległość Enceladusa od
Saturna wynosi 238 020 km, zaś średnica -
nieco ponad 500 km.
Tetyda
tethys1.jpg (68 kB)
Tetyda (Tethys), jeden z większych księżyców
Saturna, odkryty został w roku 1685 przez G. Cassiniego.
Wykazuje wiele podobieństw do innych dużych księżyców tej planety -
Dione i
Rei.
Gęstość tego satelity, wynosząca 1.21 g/cm
3, wskazuje, że prawie w całości składa
się on z lodu. Powierzchnia Tetydy pokryta jest kraterami i rowami, z których największy ma około 65
kilometrów szerokości i rozciąga się na trzech piątych obwodu księżyca. Temperatura na powierzchni
satelity wynsi -187° C.
Telesto
telesto1.jpg (1 kB)
Kalipso
calypso1.jpg (1 kB)
Telesto oraz Kalipso, małe księżyce
Saturna odkryte w 1980 roku przez B. Smitha i innych badaczy na
podstawie zdjęć dostarczonych przez sondę Voyager 1, okrążają
planetę w tej samej odległości co
Tetyda, 60 stopni kątowych przed (Telesto) i 60 stopni za nią (Kalipso).
Rozmiary Telesto wynoszą około 34x24x22 km, zaś Calypso - około 30×25×20 km.
Dione
dione1.jpg (50 kB)
Dione odkryta została w roku 1684 przez G. Cassiniego. Gęstość tego satelity
Saturna wynosi 1.43 g/cm
3, co świadczy o tym, że składa się on prawdopodobnie ze skalistego jądra, stanowiącego
jedną trzecią masy satelity, otoczonego pokrywą lodową. Powierzchnia Dione wykazuje dużą różnorodność:
składają się na nią zarówno obszary usiane licznymi kraterami, z których wiele ma średnicę większą niż 100 km,
jak i równiny, gdzie brak kraterów o średnicy powyżej 30 km.
Średnia temperatura na powierzchni satelity wynosi -186
oC.
Helena (Dione B)
helena1.jpg (3 kB)
Helena odkryta została przez P. Laquesa oraz J. Lacacheuxa w roku 1980. Okrąża
Saturna po tej samej
orbicie co
Dione, około 60 stopni kątowych przed swoją większą towarzyszką. Rozmiary satelity wynoszą
około 36×32×30 km.
Rea
rhea1.jpg (27 kB)
Rea jest największym nie posiadającym atmosfery satelitą
Saturna. Odkryta została przez G. Cassiniego
w roku 1672. Gęstość materii składającej się na ten księżyc wynosi 1.33 g/cm
3, co sugeruje
jego strukturę: niewielkie skaliste jądro oraz grubą lodową powłokę. Pod względem składu powierzchni, albedo oraz urozmaiconego terenu jest podobna do
Dione. Temperatura
na powierzchi satelity waha się od
-174oC w części oświetlonej przez Słońce do -220
oC
w cieniu.
Powierzchnię satelity można podzielić na dwa geologicznie odmienne obszary, ze względu na liczbę oraz
rozmiary kraterów.
Część pierwsza zawiera kratery o średnicy większej niż 40 km, zaś część druga, położona głównie w obszarze
biegunów i równika - kratery mniejsze.
Tytan
tytan1.jpg (29 kB)
Tytan, największy księżyc
Saturna i drugi pod względem wielkości (po
Ganimedesie) księżyc Układu
Słonecznego, odkryty został w roku 1655 przez Ch. Huygensa. Choć zaklasyfikowany do grona księżyców,
pod względem rozmiaru przewyższa
Merkurego.
Jako jedyny księżyc w Układzie Słonecznym posiada gęstą atmosferę gazową zawierającą: 85% azotu,
12% argonu, 3% gazów organicznych (podobny skład atmosfera ziemska miała ok. 4 mld lat temu).
Ciśnienie przy powierzchni Tytana, którą pokrywa lód, zestalony amoniak oraz morze metanu, wynosi ok.
1.6 atmosfery, zaś temperatura - średnio około -178°C.
Duże nadzieje na poznanie wyglądu oraz składu powierzchni Tytana wiązano z misją Voyagera 1,
który przelatywał w pobliżu księżyca w listopadzie 1980 roku.
Niestety, grube chmury i potężna warstwa atmosfery całkowicie zasłaniająca ten glob
nie pozwoliły na szczegółowe poznanie jego powierzchni.
Natomiast 1 lipca 2004 roku do Saturna doleciała sonda Cassini z próbnikiem Huygens. Wylądował on na Tytanie
14 stycznia 2005 roku. Próbnik w trakcie opadania wykonywał zdjęcia oraz zbierał dane dotyczące atmosfery księżyca:
tytan2.jpg (40 kB)
Hiperion
hyperion1.jpg (7 kB)
Hiperion, jeden z mniejszych księżyców
Saturna odkryty został w 1848 roku przez G. P. Bonda i współpracowników.
Posiada najbardziej nieregularny kształt spośród wszystkich zaobserwowanych w Układzie Słonecznym
satelitów, jego wymiary to 350×240×200 km. Inną cechą charakterystyczną tego księżyca jest chaotyczny
charakter zmian położenia jego osi względem płaszczyzny orbity - Hiperion przypomina pod
tym względem piłkę do rugby koziołkującą na nieregularnym terenie.
Największy krater na jego powierzchni ma ok. 120 km średnicy i 10 km głębokości. Nieregularny
kształt Hiperiona oraz liczne ślady uderzeń meteorów świadczą o tym, że jest on jednym z najstarszych
ciał w układzie planetarnym Saturna.
Japet
japetus1.jpg (29 kB)
Japet (Iapetus) odkryty został w 1671 roku przez G. D. Cassiniego. Okrąża
Saturna w odległości ok. 3.5 mln
kilometrów, jest trzecim pod względem rozmiarów satelitą tej planety. Średnia gęstość Japetusa jest
zbliżona do gęstości
Rhei, co wskazuje na istnienie niewielkiego skalistego jądra, otoczonego lodową
powłoką.
Febe
phoebe1.jpg (4 kB)
Febe (Phoebe) do roku 2000 była najbardziej oddalonym spośród znanych księżyców
Saturna, jego odległość od środka planety wynosi około
13 milionów kilometrów. Księżyc ten odkryty został w 1899 roku przez amerykańskiego astronoma W. H. Pickeringa.
Obiega Saturna w odwrotnym kierunku niż wcześniej wymienione księżyce, w płaszczyźnie bardziej zbliżonej
do płaszczyzny ekliptyki niż do płaszczyzny równikowej planety.
Febe jest prawdopodobnie przechwyconą przez silne pole grawitacyjne Saturna
planetoidą.
Księżyce Urana
Kordelia
Kordelia, najbliższy księżyc
Urana, odkryta została w roku 1986 na podstawie zdjęć
wykonanych przez sondę kosmiczną
Voyager 2. Jej średnica wynosi około 40 kilometrów, okrąża planetę w odległości około 50 tysięcy kilometrów
od jej środka.
Ofelia
1986U.jpg(15 kB)
Ofelia, drugi po
Kordelii pod względem odległości od planety księżyc
Urana ma średnicę około 50 km, zaś
jego średnia odległość od środka planety wynosi 53 770 km. Podobnie jak Kordelia, Ofelia odkryta została
przez sondę Voyager 2 w 1986 roku.
Bianka
bianka1.jpg (8 kB)
Bianka, trzeci pod względem odległości satelita
Urana, ma średnicę niewiele ponad 40 km i okrąża
planetę w odległości 59 160 km od jej środka.
Kresyda
1986U.jpg(15 kB)
Kresyda ma średnicę ponad 60 km i okrąża
Urana jako czwarty pod względem odległości satelita.
Odkryta została w 1986 roku przez Voyagera 2.
Desdemona
desdemona1.jpg (9 kB)
Desdemona, piąty w odległości od
Urana satelita ma średnicę około 60 kilometrów. Jego odległość od
środka planety wynosi 62 660 km.
Julia
julia1.jpg (10 kB)
Julia okrąża
Urana jako szósty satelita w odległości 64 360 km od środka planety. Jej średnica
równikowa wynosi około 80 km.
Porcja
1986U.jpg(15 kB)
Porcja ma średnicę ponad 80 km i okrąża
Urana jako siódmy z kolei satelita w odległości około 66 100 km
od środka planety.
Rozalinda
rozalinda1.jpg (9 kB)
Rozalinda, ósmy satelita
Urana, odkryta została w 1986 roku na podstawie zdjęć wykonanych przez sondę kosmiczną Voyager 2.
Jej średnica wynosi ponad 50 km, zaś odległość od planety - 69 930 km.
Belinda
belinda1.jpg (1 kB)
Belinda, dziesiąty satelita
Urana, odkryta została w 1986 roku przez sondę kosmiczną Voyager 2.
Jej średnica wynosi prawie 70 km, zaś odległość od planety -
75 260 km.
Puk
puk1.jpg (5 kB)
Puk jest pierwszym satelitą
Urana odkrytym przez sondę kosmiczną Voyager 2. Okrąża on planetę
jako dwunasty w kolejności, jego rozmiary wynoszą około 170×140 km, zaś odległość od środka Urana -
około 86 000 km.
Miranda
miranda1.jpg (37 kB)
Miranda, odkryty w 1948 przez G. Kuipera księżyc
Urana nie należy do grona największych satelitów tej planety,
jest jednak księżycem, najbliżej którego przelatywał Voyager 2 podczas swojej misji. Dzięki temu dostępne są zdjęcia
Mirandy, na których widać szczegóły powierzchni o rozmiarach kilkuset metrów.
Średnica tego księżyca wynosi ponad 480 km, zaś średnia odległość od Urana - 129 780 km.
Jej powierzchnia pokryta jest licznymi kraterami, pęknięciami i szczelinami
świadczącymi o aktywnej działalności wulkanicznej. Niektóre z kanionów mają nawet do 20 km głębokości.
Średnia temperatura na powierzchni Mirandy wynosi -187° C.
Inne ilustracje: miranda2.jpg (14 kB)
Ariel
ariel1.jpg (81 kB)
Ariel jest czwartym pod względem rozmiaru księżycem
Urana. Jego średnica wynosi około 1200 km, zaś
średnia odległość od środka planety - 191 200 km. Odkryty został, podobnie jak
Umbriel, w 1851 roku przez
Williama Lassela. Przekazane na Ziemię zdjęcia pokazują powierzchnię pokrytą dolinami i kanionami podobnymi
do marsjańskich. Dna kanionów wyglądają na wypełnione cieczą, którą jednak nie może być woda. Ślady te
to prawdopodobnie ciekły amoniak, metan lub tlenek węgla.
Umbriel
umbriel1.jpg (38 kB)
Umbriel jest pod wieloma względami podobny do innego satelity
Urana,
Ariela. Obydwa księżyce odkryte
zostały w 1851 roku przez W. Lassela. Mają bardzo zbliżone rozmiary i gęstości właściwe oraz niemal identyczną
masę. Umbriel okrąża Urana w odległości około
266 000 km. Cała powierzchnia satelity
wygląda jednakowo, pokryta jest ogromnymi kraterami.
Tytania
tytania1.jpg (60 kB)
Tytania, największy księżyc
Urana, ma średnicę ponad 1600 km i okrąża planetę w odległości 435 800 km po
niemal kołowej orbicie.
Odkryty został, podobnie jak drugi pod względem wielkości
Oberon, w roku 1787 przez W. Herschela.
Na jego skalistej powierzchni widać kilka dużych kraterów uderzeniowych, jednak satelita ten głównie pokryty jest
wieloma mniejszymi kraterami. Na zdjęciach widoczny jest głęboki rów o długości około 1600 kilometrów,
w którego górnej części znajduje się duży krater otoczony podwójnymi ścianami.
Oberon
oberon1.jpg (46 kB)
Oberon jest najdalszym pod względem odległości i drugim pod względem rozmiaru (po
Tytanii) księżycem
Urana.
Jego średnica wynosi około 1550 km, zaś odległość od Urana - 582 600 km. Oberon odkryty został w 1787 roku
przez W. Herschela.
Charakteryzuje się starą, pokrytą kraterami, lodową powierzchnią. Niektóre łańcuchy górskie wznoszą się
na wysokość do 6 km. Na zdjęciach widoczne są także charakterystyczne jasne promienie, podobne
do zaobserwowanych na księżycu Jowisza
Kallisto.
Inne ilustracje: oberon2.jpg (37 kB)
Księżyce Neptuna
Najada
najada1.gif (3 kB)
Najada ma około 54 kilometrów średnicy i okrąża
Neptuna w kierunku jego ruchu obrotowego w czasie 7 godzin
i 6 minut, znajdując się około 23 200 kilometrów ponad jego chmurami (48 200 km od środka planety).
Satelita ten ma nieregularny kształt, jego powierzchnia nie przejawia żadnych śladów działalności wulkanicznej.
Talassa
talassa1.gif (3 kB)
Talassa jest jednym z ostatnio odkrytych satelitów w Układzie Słonecznym. Ma około 80 kilometrów średnicy
i okrąża
Neptuna w tym samym kierunku co jego ruch obrotowy w czasie 7 godzin
i 30 minut, znajdując się około 25 200 kilometrów ponad wierzchołkami jego chmur. Ma nieregularny kształt,
wygląd jej powierzchni nie przejawia oznak działalności wulkanicznej.
Despina
despina1.jpg(3 kB)
Despina ma około 150 kilometrów średnicy i okrąża
Neptuna w kierunku jego ruchu obrotowego w czasie
około 8 godzin znajdując się około 27 700 kilometrów ponad jego chmurami. Ma nieregularny kształt,
jego powierzchnia nie przejawia śladów działalności wulkanicznej.
Galatea
galatea1.jpg(2 kB)
Galatea ma średnicę około 180 kilometrów i okrąża
Neptuna w odległości około
62 000 km
od środka planety, w czasie 10 godzin i 18 minut.
Larissa
larissa1.jpg(3 kB)
Larissa ma średnicę około 190 kilometrów i okrąża
Neptuna w odległości około
73 600 km,
od środka planety, w czasie 13 godzin i 18 minut.
Proteusz
proteus1.jpg(14 kB)
Proteus, podobnie jak pozostałe nowo odkryte satelity
Neptuna, jest jednym z najciemniejszych obiektów
Układu Słonecznego. Tak jak satelita Saturna,
Febe, odbija tylko 6% skierowanego na niego światła słonecznego.
Proteusz ma średnicę około 400 kilometrów (większą niż odkryta w 1949 roku
Nereida) i okrąża Neptuna w odległości
około 117 600 km, w czasie 26 godzin i 54 minut.
Tryton
tryton1.jpg(44 kB)
Tryton, największy księżyc
Neptuna odkryty został w 1846 przez W. Lassella, zaledwie miesiąc po odkryciu Neptuna.
Jego średnica wynosi 2700 kilometrów, okrąża on planetę w kierunku przeciwnym do kierunku jej ruchu obrotowego
w czasie około 5 dni i 20 godzin w średniej odległości 354 tys. kilometrów. Posiada bardzo cienką warstwę atmosfery,
ciśnienie atmosferyczne wynosi tam ok. 14 mikrobarów (1/70 000 ciśnienia na powierzchni Ziemi).
Stosunkowo duża gęstość Trytona wskazuje na duży udział skał w jego strukturze (w porównaniu z lodowymi satelitami
Saturna i
Urana).
Ta cecha Trytona, wraz z jego wstecznym ruchem orbitalnym, mogą sugerować, że został on przechwycony niegdyś
przez pole grawitacyjne Neptuna w trakcie swojej kosmicznej wędrówki.
Inne ilustracje: tryton2.jpg (292 kB)
Nereida
nereida1.gif(2 kB)
Nereida odkryta została w roku 1949 przez amerykańskiego astronoma holenderskiego pochodzenia, Gerarda Kuipera.
Ma ona średnicę około 340 kilometrów i okrąża
Neptuna w odległości od 1 353 600 do 9 623 700 kilometrów -
jej orbita posiada największy mimośród w całym Układzie Słonecznym. Okres jej obiegu dokoła planety wynosi około 360 dni.
Najlepsze zdjęcia Nereidy zostały wykonane przez sondę Voyager z odległości 4.7 mln kilometrów.